تنگنای بزرگ پکن در میانه افزایش تنش‌های تهران و تل‌آویو

به گزارش اکوایران، ناظران با اشاره به رویارویی اسرائیل و حزب الله می‌گویند خاورمیانه در آستانه جنگی تمام عیار قرار دارد. اسرائیل حملات زمینی ناکام به لبنان را آغاز کرده و چندین بار مواضع حزب‌الله را هدف قرار داده، همزمان ایران نیز در پاسخ به این بازیگر مواضع تل آویو را با موشک‌های بالستیک بمباران کرده است.

در چنین شرایطی، چین در راستای حمایت از روابط دیرینه‌اش با ایران گام‌هایی دیپلماتیک برداشته است. دیدار وانگ یی، وزیر امور خارجه چین و مسعود پزشکیان، رئیس جمهور اصلاح طلب ایران که به تازگی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد در همین قاب قابل تبیین است. پس از آن پکن مخالفت خود را با دخالت خارجی و حمایت از حاکمیت ایران تکرار کرد. وانگ به پزشکیان گفت: «در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین، چین به اجرای عدالت متعهد است و بر برقراری آتش بس و پایان جنگ تاکید دارد.»

والس چین و ایران

به نوشته اقتصادنیوز، به نقل از  نشریه دیپلمات، «دیپلماسی چین با ایران تحول حیاتی را تجربه کرده زیرا پکن در تلاش است تا از منافع استراتژیک خود و در عین حال پویایی‌های پیچیده ژئوپلیتیک خاورمیانه محافظت کند. مشارکت چین در خاورمیانه به سه دلیل انجام می‌شود: تحقق امنیت انرژی، سرمایه گذاری اقتصادی و نفوذ سیاسی. چین به عنوان بزرگترین واردکننده نفت جهان، بیشتر به عربستان سعودی و ایران برای تامین نیازهای انرژی خود متکی است. بنابراین، پکن به شکلی قانع کننده به ثبات در منطقه نیاز دارد، منطقه‌ای که اغلب درگیر بحران‌های مسلحانه و سیاسی است؛ تحولاتی که عرضه جهانی نفت را تهدید می‌کند. علاوه بر این، اکثر پروژه‌های سرمایه گذاری طرح کمربند و جاده چین در سال 2021، طبق گزارش سرمایه‌گذاری بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) متمرکز شده است. این در حالی است که براساس داده‌ها، کشورهای مشارکت کننده در این طرح 15.8 میلیارد دلار یا 36.7 درصد از کل تعهدات ساخت و ساز کمربند و جاده را در سال 2023 به دست آوردند.

روابط پکن و تهران به ویژه از زمان جنگ ایران و عراق از همکاری عمل‌گرایانه به یک مشارکت استراتژیک تبدیل شده است که از منافع سیاسی و اقتصادی هر دو کشور حمایت می‌کند. تهران علیرغم تحریم‌های آمریکا از حمایت اقتصادی و دیپلماتیک برخوردار پکن برخوردار شده، در حالی که چین از نقش محوری ایران در طرح کمربند و جاده بهره می‌برد. این دو بازیگر با هم، نفوذ ایالات متحده در خاورمیانه را به چالش می‌کشند و موقعیت‌های ژئوپلیتیکی خود را تقویت می‌کنند. به نوشته دیپلمات، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، چین را از حمایت از تهران منصرف نکرده است. وانگ در دیدار با پزشکیان بر مخالفت چین با تحریم‌های یکجانبه و مداخله خارجی و تقویت رویکرد پکن در ارتباط با  کشورهای در حال توسعه در برابر فشارهای خارجی تاکید کرد. چنین مواضعی چین را قادر می‌سازد تا از منافع اقتصادی عمده خود در ایران، به ویژه در زیرساخت‌ها و انرژی، که ممکن است با تحریم‌ها محدود شود، محافظت کند.

سیاست یک بام و دو هوای پکن

چین خود را به عنوان بازیگر بی طرف در امور خاورمیانه نشان داده و روابط با کشورهای بزرگ منطقه را به دقت مدیریت می‌کند. پکن علیرغم سیاست‌هایش، از به چالش کشیدن مستقیم اسرائیل دوری می‌کند. این کشور در اسرائیل به شکلی برجسته سرمایه گذاری کرده، به ویژه در رابطه با طرح کمربند و جاده. همانطور که یک تحلیلگر چینی در تحلیلی در سال 2023 نشریه دیپلمات نوشته: «طبق پایگاه داده IISS China Connects، چین در ارتباط با پروژه‌های «ابتکار کمربند و جاده» (BRI) و «BRI-like» بیش از هر بازیگری در اسرائیل سرمایه‌گذاری کرده است. ” چین خواهان خرید شرکت‌های فناوری اسرائیل است که نماد آن پیشنهاد 300 میلیون دلاری یک شرکت چینی برای خرید تراشه رنگ اسرائیل است. با این حال، با فشارهای ایالات متحده، اسرائیل موجب شد تا در تعاملاتش با پکن محدودیت‌هایی را تعریف کند.»

به ادعای دیپلمات، «پکن آشکارا برای روابط دیپلماتیک و تجاری خود با اسرائیل ارزش قائل است. با این حال، چین موضعی قاطع در قبال فلسطین اتخاذ می‌کند و بر راه حل دو کشوری پافشاری دارد و با ایران، بزرگترین دشمن اسرائیل، روابط قوی تعریف کرده است. چین با حمایت از ایران و حفظ روابط نزدیک اقتصادی و سیاسی با اسرائیل و دیگر بازیگران خاورمیانه، این روابط را به شکلی ظریف مدیریت می‌کند. این موازنه دیپلماتیک به چین اجازه می‌دهد تا نفوذ خود را در سراسر منطقه بدون درگیر شدن در درگیری‌ها به همان روشی که اغلب قدرت‌های غربی انجام می‌دهند، گسترش دهد. چین با نشان دادن خود به عنوان یک بازیگر بی‌طرف، قادر است ارتباطات دیپلماتیک و اقتصادی با اسرائیل و ایران را حفظ و در عین حال منافع و نفوذ منطقه‌ای خود را متعادل کند. تشدید درگیری‌های اسرائیل-فلسطین و اسرائیل-لبنان، موجب شد تا تداوم رویکرد متعادل چین دشوارتر شود. در پی حمله اسرائیل به بیروت که منجر به ترور شهید سیدحسن نصرالله، رهبر حزب الله شد، وزارت خارجه چین اعلام کرد که هرگونه نقض حاکمیت لبنان غیرقابل قبول است. این وزارتخانه از همه طرف‌ها، از جمله اسرائیل، خواست تا تنش‌ها را کاهش دهند.»

نشریه دیپلمات در ادامه یادداشت خود آورده، «موضع چین در میانه درگیری کنونی با رویکرد دیپلماتیک گسترده‌تر این کشور همخوانی دارد، رویکردی که به دنبال حفظ منافع استراتژیک چین و در عین حال تشویق ثبات منطقه‌ای تعریف شده است. اما به ادعای گروهی از ناظران پکن با حفظ حمایت خود از تهران ممکن است به آرامی پویایی قدرت منطقه‌ای‌اش را با چالش روبرو کند. به ادعای دیپلمات، چین روابط استراتژیک و اقتصادی عمیقی با ایران و اسرائیل دارد، اما خطر رویارویی آشکار بین دو بازیگر ممکن است پکن را در موقعیت دشواری قرار دهد. روابط با اسرائیل – به یکی از موضوع های مورد اختلاف میان پکن و واشنگتن تبدیل شده است. علاوه بر این، اگر تصور شود که پکن بیش از حد به تهران نزدیک است، مشارکتش با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس که نگران نفوذ ایران هستند، ممکن است به خطر بیفتد. اختلال احتمالی در پروژه های کمربند و جاده چین که شامل ایران و اسرائیل می شود، چالش دیگری است. اهداف اقتصادی گسترده‌تر چین ممکن است به خطر بیفتد و سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی به دلیل تشدید خشونت و بی‌ثباتی در منطقه با موانعی جدی روبرو شود. علاوه بر این، با توجه به اتکای مداوم پکن به نفت خاورمیانه، به ویژه نفت عربستان سعودی و ایران، امنیت انرژی چین می‌تواند مستقیماً با هرگونه اختلال در امنیت منطقه مورد تهدید قرار گیرد.با تشدید درگیری بین بازیگران اصلی منطقه از جمله اسرائیل، حماس، لبنان و ایران، موازنه دیپلماتیک چین در خاورمیانه با چالش‌های بیشتری مواجه خواهد شد.»